Nội dung

Bài giảng Chống độc Ngé ®éc c¸c thuèc vµ hãa chÊt g©y co giËt 1. 2. 3. 4. Bµi gi¶ng: L©m sµng thêi gian gi¶ng: 2 tiÕt ®Þa ®iÓm: Khoa Chèng ®éc BV B¹ch mai môc tiªu häc tËp: 4.2. ChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh co giËt do ngé ®éc thuèc vµ ho¸ chÊt 4.3. ChÈn ®o¸n ph©n biÖt co giËt do c¸c nguyªn nh©n kh¸c 4.4. §iÒu trÞ co giËt do ngé ®éc thuèc hoÆc ho¸ chÊt 5. Néi dung: Mét vµi con sè (DÞch tÔ): Tû lÖ nhiÔm ®éc cña ViÖt Nam ( theo niªn gi¸m thèng kª Bé Y tÕ 2000, trang 158): GÇn 80 bÖnh nh©n N§/100.000 d©n/n¨m. Hay 800 bÖnh nh©n N§/1triÖu d©n/n¨m. 64000 tr­êng hîp N§/ 80 triÖu d©n/n¨m Tû lÖ tö vong do nhiÔm ®éc lµ: 15 bÖnh nh©n tö vong/1 triÖu d©n/n¨m tøc 1200 ng­êi chÕt/ 80 triÖu d©n T¸c nh©n g©y ®éc nhiÒu, phøc t¹p, vµ nguy hiÓm - Hãa chÊt b¶o vÖ thùc vËt: g©y co giËt , g©y rèi lo¹n nhÞp tim, rèi lo¹n trÝ nhí vµ t©m thÇn: Trifluoroacetate, Cyanacetamide, Striazin, Tetramin - Kim lo¹i nÆng: Ch×, Hg, Arsenic, Thallium... - KhÝ: CS (vò khÝ hãa häc), CO, CN trong c¸c vô ch¸y nhµ... - C¸ nãc, thÞt cãc, ong ®èt, r¾n ®éc c¾n, l¸ ®éc , thuèc d©n gian (mËt c¸, dï m¹i...), nhiÔm ®éc thùc phÈm, nÊm ®éc, bét ng«... - RÊt nhiÒu c¸c hãa chÊt c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ gia dông. - Ma tóy (opiate, cocain, amphetamin...), HIV - Qu¸ liÒu vµ t¸c dông phô cña d­îc phÈm ®«ng - t©y y Vµ nhiÒu ®éc chÊt cßn ch­a x¸c ®Þnh ®­îc NhiÔm ®éc thµnh côm, hµng lo¹t, g©y lo l¾ng, bøc xóc cho x· héi Mét sè vô ®iÓn h×nh qua b¸o chÝ:  MiÒn B¾c: - 280 ng­êi nhiÔm ®éc b¸nh dÇy t¹i 3 th«n An Phó, Xu©n Phó, Xu©n An (Yªn Dòng, B¾c Giang) (B¸o Lao ®éng ra ngµy 27/6/2002) - 87 n÷ c«ng nh©n cña XÝ nghiÖp giµy Liªn Dinh vµ 119 n÷ c«ng nh©n cña c«ng ty TNHH Sao Vµng (H¶i Phßng) nhiÔm ®éc thøc ¨n (B¸o Lao ®éng ra ngµy 25/6/2002) - Vô nhiÔm ®éc b¸nh bét ng« ë Hµ Giang 2/2002, Cao B»ng tö vong cao (19/21 BN) - C¸c vô nhiÔm ®éc g©y chÕt nhiÒu ng­êi ë Vò T©y -Th¸i B×nh Th¸ng (9-2002), §éng l©m - HiÖp Hßa - Phó Thä (th¸ng 12-2002) g©y d­ luËn xÊu trong nh©n d©n vÒ bÖnh l¹ vµ nh÷ng hiÖn t­îng mª tÝn cóng b¸i ...  MiÒn Nam: - 154 häc sinh tr­êng D­¬ng Minh Ch©u (TP HCM) nhiÔm ®éc do thøc ¨n nhiÔm vi khuÈn (B¸o Lao ®éng, ra ngµy 16/5/2002) - 206 c«ng nh©n c«ng ty Dong Yang (Long Kh¸nh, §ång Nai) nhiÔm ®éc thøc ¨n (B¸o Nh©n d©n, ra ngµy 04/4/2002) - Thµnh phè Hå chÝ Minh n¨m 2002 sè vô nhiÔm ®éc thùc phÈm lµ cao nhÊt trong 4 n¨m qua trong ®ã cã 14 vô nhiÔm ®éc thùc phÈm ë c¸c bÕp ¨n tËp thÓ g©y bÖnh cho 1465 ng­êi. §Æc biÖt lµ tØ lÖ nguyªn nh©n do hãa chÊt chiÕm h¬n nöa (57,1%) còng cã xu h­íng t¨ng m¹nh 1 Bài giảng Chống độc 1. ChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh: a). L©m sµng: Co giËt ®ét ngét xuÊt hiÖn ë mét ng­êi kh«ng cã tiÒn sö ®éng kinh lµ mét ho¹t ®éng tù ®éng, kh«ng mong muèn cña c¬, kÕt hîp víi mÊt ý thøc trªn mét bÖnh nh©n th× ph¶i nghÜ ®Õn bÞ ngé ®éc mét ho¸ chÊt, mét lo¹i thuèc hay mét ®éc tè nµo ®ã. Co giËt lµ nguyªn nh©n chñ yÕu g©y bÖnh vµ tö vong do ngé ®éc. Co giËt kÌm víi triÖu chøng cã thÓ ®Þnh h­íng t¸c nh©n g©y ®éc: - C¸c dÊu hiÖu sèng:    NhÞp tim nhanh, t¨ng huyÕt ¸p, t¨ng nhiÖt ®é gîi ý lµ ngé ®éc cocain, amphetamin, héi chøng thÌm r­îu, benzodiazepin, c¸c chÊt kÝch thÝch kh¸c, chÊt øc chÕ MAO, héi chøng S erotonin, héi chøng thÇn kinh ¸c tÝnh. Tim nhanh, h¹ huyÕt ¸p gîi ý ngé ®éc thuèc chèng trÇm c¶m 3 vßng, theophilline, quinine hoÆc chloroquine NhÞp chËm, h¹ huyÕt ¸p gîi ý thuèc øc chÕ bªta (propranolone), photpho h÷u c¬, carbamate, näc cãc, digoxin - C¸c dÊu hiÖu vÒ m¾t:  Kh« m¾t, cã d·n ®ång tö, gîi ý Atropin Belladon, thuèc kh¸ng histamin, thuèc trÇm c¶m 3 vßng, r¾n hæ c¾n  §ång tö co gîi ý meperidin, photpho h÷u c¬ vµ cacbamate, propoxyphen  Rung giËt nh·n cÇu gîi ý carbamazepin (Seduxen, diazepam,...) hoÆc thuèc chèng co giËt kh¸c - C¸c dÊu hiÖu vÒ da:  Da t¸i l¹nh, ­ít gîi ý ngé ®éc Photpho h÷u c¬, hoÆc héi chøng thiÕu benzodiazepin, r­îu hoÆc barbiturates  Da ®á, kh« th­êng gÆp trong ngé ®éc atropin, belladone - C¸c dÊu hiÖu vÒ tim m¹ch:   Tim nhanh, QRS d·n >100 rusei, h¹ huyÕt ¸p gîi ý ngé ®éc c¸c thuèc chèng rèi lo¹n nhÞp tim nhãm 1, quirin, chloroquine Rèi lo¹n nhÞp, Bloc A.V, ngo¹i t©m thu thÊt gîi ý ngé ®éc aconitin (cñ Êu tÇu), nhÞp chËm, QT kÐo dµi gîi ý ngé ®éc näc cãc - C¸c dÊu hiÖu vÒ h« hÊp:  Phï phæi cÊp, t¨ng tiÕt dÞch phæi, gîi ý ngé ®éc PPHC, Carbamate, heroin, nicotine, salisylate, nÊm ®éc - Viªm gan cÊp: gîi ý ngé ®éc nÊm ®éc, chlorin hydrocarbon, thuèc kh¸ng lao - H¹ Kali m¸u gîi ý ngé ®éc Theophylline - H¹ Canxi m¸u gîi ý ngé ®éc thuè c chuét tµu lo¹i Fluoroacetate - ThÇn kinh: kÝch thÝch rèi lo¹n t©m thÇn gîi ý ngé ®écc cocain amphetamines, thiÕu oxy do bÊt kú nguyªn nh©n nµo. Tr× trÖ, h«n mª, lê ®ê gîi ý ngé ®éc thuèc an thÇn, thuèc ngñ, cacbon monoxide, opioids 2 Bài giảng Chống độc - H¹ ®­êng huyÕt gîi ý ngé ®éc Iusulin, propranolon, c¸c thuèc uèng h¹ ®­êng huyÕt. b). XÐt nghiÖm  CÇn kiÓm tra c¸c enzym CPK, AST, ALT; chøc n¨ng gan, thËn, ®­êng m¸u cho tÊt c¶ bÖnh nh©n  §o corboxyhemoglobin, ®Þnh h­íng thuèc trong m¸u  §o khÝ trong m¸u, ®iÖn tim, ®iÖn n·o, CT scaner ®Ó kiÓm tra vµ theo dâi 2. ChÈn ®o¸n ph©n biÖt víi c¸c tr¹ng th¸i co giËt  Viªm mµng n·o, viªm n·o, ¸p xe n·o, u n·o  Tô m¸u d­íi mµng cøng, tai biÕn m¹ch n·o, phï n·o  ThiÕu oxy, h¹ ®­êng huyÕt, rèi lo¹n ®iÖn gi¶i, nhÞp tim chËm  §éng kinh, héi chøng thÌm r­îu vµ an thÇn  Uèn v¸n 3. Nguyªn nh©n g©y co giËt do ®éc chÊt vµ thuèc 3.1. C¸c chÊt ®éc th­êng gÆp:          Kh¸ng histamin, kh¸ng cholinergic (atropin) Cocaine, amphetamines, ergotamine KhÝ CO (Carbonmonoxide) INH (ë bÖnh nh©n ®ang ®iÒu trÞ lao) Thuèc trõ s©u: Photpho h÷u c¬ vµ cacbamate Theophylline, Salicylate, thuèc chèng trÇm c¶m 3 vßng Phenothiazine, Phencyclidine, Meperidin, thuèc g©y h¹ ®­êng m¸u Strychnin (m· tiÒn), cã trong c¶ thuèc diÖt chuét tµu Fluoroacetate, cyanoacetate cã trong thuèc diÖt chu ét tµu 3. 2. C¸c ®éc chÊt Ýt gÆp:  Butyrophenon  Thuèc diÖt muçi  Chloroquine, Lindane (®iÒu trÞ ghÎ)  Ch×, Lithium, Hydrocarbons 4. Tiªn l­îng vµ c¸ch phßng: Co giËt kÐo dµi, liªn tôc lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y tö vong vµ bÖnh tËt do suy h« hÊp cÊp thiÕu O 2, tæn th­¬ng n·o, vµ suy thËn cÊp do tiªu c¬ v©n 5. §iÒu trÞ Môc tiªu lµ b¶o vÖ ®­êng h« hÊp vµ c¾t c¬n co giËt 5.1. Tr­íc bÖnh viÖn: - Tr¸nh g©y n«n - LÊy r¨ng gi¶, tr¸nh c¾n ph¶i l­ìi, ®Æt canun miÖng 5.2. Trong bÖnh viÖn: a). Thuèc c¾t c¬n giËt: 3 Bài giảng Chống độc  Diazepam (Seduxen, Valium) 5 -10 mg tiªm tÜnh m¹ch trong 2 -5 phót, nh¾c l¹i sau 10 phót nÕu thÊy cÇn. TrÎ em: 0,2 - 0,5 mg/kg mçi 10 phót nÕu cÇn * §Æt èng néi khÝ qu¶n nÕu diazepam kh«ng ®¸p øng, råi cho:  Phenobarbital: liÒu 18 mg/kg, tÜnh m¹ch cho c¶ ng­ êi lín vµ trÎ em råi duy tr× truyÒn 60 g/ phót, truyÒn nhanh cã thÓ g©y h¹ huyÕt ¸p * Thuèc gi·n c¬, thë m¸y víi oxy 40% nÕu Phenobarbital kh«ng ®¸p øng:   Phenytoin Pentobarbital 5-6 mg/kg/giê b) Th«ng khÝ, ®¶m b¶o oxy (NKQ, Thë m¸y) c) Huû bá chÊt ®éc: - Röa d¹ dµy: èng lín ë ng­êi lín (36 -42 French) èng trÎ con (24-32 Frech) nÕu ngé ®éc trong 3 giê ®Çu, sè l­îng lín - Uèng mét liÒu than ho¹t 1 -2g/kg, nÕu ngé ®éc míi trong 1 -2 giê ®Çu, sau khi röa d¹ dµy hoÆc kh«ng röa d¹ dµy - TruyÒn dÞch ®¼ng tr­¬ng tõ 2-4lÝt/ngµy. Tr¸nh suy thËn cÊp do tiªu c¬ v©n hËu qu¶ cña co giËt d). ChÊt gi¶i ®éc (antidote) Co giËt do ngé ®éc INH: dïng Pyridoxine (vitamin B6) 5g t/m. LiÒu cã thÓ nh¾c l¹i mét lÇn n÷a sau 30 phót (nÕu cÇn) song kh«ng v­ît qu¸ 10 g. 4 Bài giảng Chống độc Ngé ®éc thuèc trõ s©u míi Nereistoxin PGS.TS. NguyÔn ThÞ Dô Tr­ëng Khoa Chèng ®éc-BV B¹ch Mai I. §¹i c­¬ng Tõ tr­íc tíi nay, lo¹i thuèc trõ s©u ®­îc ng­êi ta biÕt ®Õn nh iÒu nhÊt lµ Photpho h÷u c¬ v× t¸c dông diÖt trõ s©u h¹i m¹nh mÏ cña nã, song còng chÝnh nã ®· g©y nhiÒu tö vong do ngé ®éc cÊp vµ nhiÒu ngé ®éc m·n lµm cho tÊt c¶ mäi ng­êi quan t©m, nghiªn cøu vµ xÕp lo¹i ®éc III. ë nhiÒu n­íc ®· cã quy ®Þnh nghiªm cÊm s¶ n xuÊt vµ sö dông lo¹i hãa chÊt nµy. N­íc ta còng kh«ng nhËp nh÷ng lo¹i hãa chÊt Photpho h÷u c¬ n÷a. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ l¹i xuÊt hiÖn mét lo¹i míi, ®­îc qu¶ng c¸o m¹nh mÏ vµ ®ang sö dông trong n«ng nghiÖp nh»m diÖt s©u cho lóa, hoa mµu vµ hoa qu¶. §ã lµ: Shachong Shuang (SCS), Shachong Dan (SCD) do Trung Quèc s¶n xuÊt, TmyQsx, hay Netoxin, Vinetox do Cty liªn doanh cña n­íc ta s¶n xuÊt, hoÆc Dimotrin cña NhËt, Panda cña Mü. TÊt c¶ ®Òu lµ lo¹i Nereistoxin. Nereistoxin trong c¸c phÈm th­¬ng m¹i dïng cho n«ng nghiÖp ë trªn ®­îc nhËp vµo n­íc ta lµ ë d¹ng h¹t, bôi phun hay bét dÔ tan trong n­íc, th«ng dông vµ rÎ tiÒn lµ lo¹i d¹ng bét gãi 20g cña Trung Quèc vµ cña Sµi Gßn liªn doanh s¶n xuÊt - c¸c mÆt hµng ®· qu¶ng c¸o nhiÒu vÒ hiÖu qu¶ trõ s©u vµ Ýt ®éc ch o ng­êi. Song thùc tÕ l¹i tr¸i ng­îc hoµn toµn. Tong thêi gian 2002-2003, khoa Chèng ®éc chóng t«i ®· tiÕp nhËn 6 tr­êng hîp ngé ®éc cÊp vµ 3/6 bÖnh nh©n ®· tö vong. Sau ®©y, chóng t«i xin trÝch dÉn vÒ 6 bÖnh nh©n trªn. II. S¸u bÖnh nh©n ngé ®éc Nereistoxi n t¹i Khoa Chèng ®éc - BV B¹ch Mai 1. BÖnh nh©n n÷, 23 tuæi, ThuËn Thµnh -B¾c Ninh, chuyÓn ®Õn khoa Chèng ®éc 1 giê sau khi uèng 1/3 gãi (7g) Shachong Shuang víi môc ®Ých däa tö tù. Kh¸m lóc vµo: BN tØnh, kªu ®au th­îng vÞ, buån n«n, n«n, da l¹nh, v· må h«i. BN ®· ®­îc röa d¹ dµy ë tuyÕn tr­íc, uèng than ho¹t vµ gi¶m ®au b»ng Atropin Sulfate. Thë 20lÇn/phót, M = 100 lÇn/phót, HA 95/60, sèt 37 oC, ®ång tö 3mm, HC 4,4, BC 16600, U 1,8 mmol/L, G = 6,4mmol, ChE 7042, Na 135, K 3,5, Cl 105, CK = 105®v, §T§: 100lÇn/ phót, xoang b×nh th­êng, Q +/Q+C =340/397 ms. Ra viÖn sau 2 ngµy ®iÒu trÞ. 2. BÖnh nh©n nam, 27 tuæi, VÜnh Tuy, Hµ Néi. Ngé ®éc Netoxin (Sµi Gßn -ViÖt Nam) v× tö tù, uèng 1/2 gãi (10g) netoxin cïng víi uèng r­îu. 20 phót sau, n«n, ®au bông, v· må h«i, xe vËn chuyÓn cÊp cøu, ®­a ®Õn khoa Chèng ®éc trong t×nh tr¹ng lê ®ê. Glasgow 8 ®iÓm, da l¹nh t¸i, v· må h«i, ®ång tö 4mm, gi¶m ph¶n x¹ tø chi, thë 30 lÇn/phót, M = 120lÇn/phót, HA 80/50 vµ 70/0, Øa láng ph©n m¸u t­¬i, sèt 39,5 oC, CVP = 1, ChE 10800, Amylase 299/4 942. C¸c xÐt nghiÖm chøc n¨ng thËn, gan b×nh th­êng, HC = 4,4, BC = 16700. BN ®­îc ®iÒu trÞ: RDD, than ho¹t sau röa, truyÒn dÞch + Stilamin, Transzamin, Dopamin, truyÒn m¸u. 3 ngµy sau, BN håi phôc ra viÖn 3. BÖnh nh©n nam, 19 tuæi, Yªn Phong -B¾c Ninh, uèng 1 gãi Shashongdan (20g) víi r­îu, tö tù, ®­îc gia ®×nh ®­a ngay ®Õn BV huyÖn röa d¹ dµy, uèng than ho¹t. 1 giê sau, xuÊt hiÖn co giËt toµn th©n, ®­îc ®Æt NKQ, cho thuèc an thÇn, chuyÓn vÒ khoa Chèng ®éc BV B¹ch Mai trong t×nh tr¹ng Glasgow 3 ®iÓm, ®á da toµn th©n kiÓu gi·n m¹ch, xuÊt huyÕt, M = 150 l/ph, HA = 0, SpO 2 75%, ngõng thë, giËt c¬ tù nhiªn, xuÊt huyÕt tiªu hãa, ch¶y m¸u mòi, n­íc tiÓu ®á sÉm. Sau 24giê cÊp cøu (truyÒn dÞch, thuèc vËn m¹ch Sandostatin, thuèc bao bäc d¹ dµy, NKQ, thë m¸y), BN tiÕ n triÓn xÊu: vÉn tÝm, ch¶y m¸u, toan chuyÓn hãa, HA 60/40, BC 16100, ChE 10380, CK 29950, §T§: Bloc NT cÊp 1, T ©m nªn gia ®×nh xin vÒ ®Ó chÕt. 4. BÖnh nh©n n÷, 14 tuæi, häc sinh, QuÕ Vâ -B¾c Ninh, uèng 1 gãi Dibazan Nereistoxin tö tù. 10 phót sau, xuÊt hiÖn n «n, ®au bông, t¸i l¹nh -> BV QuÕ Vâ röa d¹ dµy, uèng than 1 Bài giảng Chống độc ho¹t. Ngay lóc röa d¹ dµy, xuÊt hiÖn co giËt toµn th©n. §­îc ®Æt NKQ, chèng co giËt, chuyÓn ®Õn BV B¾c Ninh, ®Õn khoa Chèng ®éc -BV B¹ch Mai. Sau 9 giê, BN trong t×nh tr¹ng ®ång tö d·n, liÖt c¬ h« h Êp, h«n mª s©u, HA 50/30, ®á da toµn th©n d·n m¹ch, ph©n m¸u, xuÊt huyÕt d¹ dµy, ch¶y m¸u mòi, toan chuyÓn hãa, Prothoombri < 10%, Hc 3,73, BC 32900. T¹i khoa Chèng ®éc, ®iÒu trÞ håi søc rÊt tÝch cùc, thë m¸y víi PEEP, Human Albumine, truyÒn m¸u, Dopamin, Dobutamin, Omeprazol nh­ng bÊt kh¶ kh¸ng. BN tö vong trong bÖnh c¶nh suy ®a t¹ng 5. BÖnh nh©n nam, 41 tuæi, V¨n L©m -H­ng Yªn, uèng 1 gãi Apaschuang (Nereistoxin) tö tù. 10 phót sau, n«n, ®au bông, vËt v·, kªu la. 1 giê sau vµo BV V¨n L©m röa d¹ dµy, uèng than ho¹t, truyÒn dÞch. 8 giê sau ®ã, chuyÓn ®Õn khoa Chèng ®éc -BV B¹ch Mai trong t×nh tr¹ng tÝm toµn th©n, ngõng thë, ®ång tö d·n, m¹ch rêi r¹c, da l¹nh. Khoa Chèng ®éc ®· cÊp cøu vµ håi søc tÝch cùc, tim ®Ëp l¹i, HA 110/70, CVP = 5, SpO 2 90%, m¸y c¬ ngùc, toan m¸u, chuyÓn hãa pH 7,1, PCO 2 64, PaO2 83, HCO 3 20,7, BE -20, HC 5,6, BC 3400, ChE 10610, Prothombin 21%, ph©n cã m¸u, dÞch n·o tñy cã m¸u hång kh«ng ®«ng. BN tiÕn triÓn xÊu, tö vong sau 10 giê nhËp viÖn 6. BÖnh nh©n n÷, 26 tuæi, H­ng Yªn, uèng 1/2 gãi N etoxin tö tù. 20 phó sau, n«n, ®au bông, Øa ch¶y, ®­îc ®­a th¼ng vµo khoa Chèng ®éc röa d¹ dµy, uèng than ho¹t, truyÒn dÞch, m¹ch, huyÕt ¸p æn ®Þnh Trªn ®©y lµ 6 BN (3 n÷ + 3 nam) ngé ®éc Nereistoxin, tuæi tõ 14 ®Õn 41, ®Òu sèng ë vïng n«ng th«n s½n thuèc trõ s©u, mét ng­êi uèng Ýt nhÊt lµ 1/3 gãi, hai ng­êi uèng 1/2 gãi vµ ba ng­êi uèng c¶ gãi. Ba ng­êi uèng nöa gãi vµ 1/3 gãi th× sèng, cßn ba ng­êi uèng c¶ gãi ®Òu tö vong, chiÕm 50%. Nguyªn nh©n tö vong lµ suy h« hÊp, tôt HA, ch¶y m¸u vµ toan chuyÓn hãa chØ trong vßng 2-3 ngµy. Râ rµng Nereistoxin lµ mét hãa chÊt trõ s©u g©y chÕt ng­êi. III. Nereistoxin lµ g×? Trong tù nhiªn, Nereistoxin ®­îc t×m thÊy trong tuyÕn n­íc bät cña 1 lo¹i èc ®Æc biÖt vµ Nereistoxin cã t¸c dông g©y ®éc cho s©u lóa, hoa qu¶ q ua ®­êng h« hÊp tiªu hãa vµ tiÕp xóc. Nereistoxin trë thµnh thuèc trõ s©u do nhiÒu c«ng ty trong vµ ngoµi n­íc s¶n xuÊt víi nhiÒu tªn th­¬ng m¹i kh¸c nhau nh­ trªn ®· nãi. Nereistoxin cã tªn gäi kh¸c lµ Dimehypo, Neretox. Tªn hãa häc cña Nereistoxin lµ 4-N,N-dimethylamino-1,2 dithiolane. Ph©n nhãm ®éc cña WHO: lo¹i II LD 50: 192mg/kg ®­êng uèng víi chuét ®ùc 250mg/kg ®­êng uèng víi chuét c¸i 316mg/kg ®­êng uèng víi thá ë khoa Chèng ®éc, liÒu tö vong ®èi víi 3 BN lµ 400mg/kg D¹ng sö dông: Bét, n­íc, bét ®ãng gãi 20g Sinh bÖnh häc: Nereistoxin hÊp thu vµo c¬ thÓ qua ®­êng d¹ dµy ruét, da vµ ®­êng h« hÊp Nereistoxin t¸c dông trùc tiÕp trªn d¹ dµy ruét, g©y t¨ng co bãp, n«n, ®au bông, Øa ch¶y. Trªn hÖ thÇn kinh, Nereistoxin t¸c dông ng­ng chÑn ho¹t ®éng thÇn kinh c¬. Thùc nghiÖm ®­a 1mg/kg Nereistoxin vµo tÜnh m¹ch hËu qu¶ cã 50% chÑn thÇn kinh c¬ trong 2 -5phót, vµ tiÕp tôc sÏ g©y ra liÖt c¬ h« hÊp vµ tö vong trong vµi phót. Quan s¸t m¹ch vµ huyÕt ¸p sau truyÒn tÜnh m¹ch Nereistoxin thÊy tim nhanh vµ gi¶m huyÕt ¸p t©m thu vµ t©m tr­¬ng. Tuy nhiªn, liÖt c¬ h« hÊp gÆp nhiÒu h¬n suy tim - nguyªn nh©n tö vong nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p ®iÒu trÞ kÞp thêi 2 Bài giảng Chống độc IV. ChÈn ®o¸n vµ xö trÝ: 1. L©m sµng: C¸c tr­êng hîp nhÑ vµ trung b×nh:  C¸c biÓu hiÖn d¹ dµy ruét rÊt sím, xuÊt hiÖn sau khi uèng lµ ®au bông, n«n möa vµ Øa ch¶y, cã thÓ cã ch¶y m¸u tiªu hãa  Da t¸i l¹nh, v· må h«i, kÝch thÝch, m¹ch nhanh Tr­êng hîp nÆng:  TriÖu chøng d¹ dµy ruét nÆng nÒ, v· må h«i, g©y ra gi¶m thÓ tÝch tuÇn hoµn, co giËt toµn th©n, suy h« hÊp, tôt huyÕt ¸p, d·n m¹ch toµn th©n, rèi lo¹n ®«ng m¸u, toan chuyÓn hãa vµ suy ®a t¹ng. Tö vong do suy h« hÊp, suy tim cÊp vµ ch¶y m¸u nÆng Theo dâi xÐt nghiÖm:  Hång cÇu gi¶m khi ch¶y m¸u nhiÒu, b¹ch cÇu t¨ng cao  Rèi lo¹n ®«ng m¸u  Gi¶m thÓ tÝch tuÇn hoµn  Rèi lo¹n nhÞp tim 2. Ph¸t hiÖn Nereistoxin b»ng s¾c ký khÝ (GC) hay s¾c kÝ láng 3. Xö trÝ ®iÒu trÞ : 1. Lo¹i bá chÊt ®éc  Röa d¹ dµy sau khi cho thuèc chèng co giËt vµ ®Æt èng néi khÝ qu¶n  Cho than ho¹t 1g/kg + 250ml s¹ch quÊy ®Òu b¬m qua x«ng d¹ dµy. NÕu ch­a ®Æt ®­îc èng NKQ, BN cßn tØnh th× cho uèng than ho¹t 2. Hç trî vµ b¶o vÖ ®­êng h« hÊp  §Æt èng NKQ b¬m bãng chÌn  Thë m¸y khi rèi lo¹n ý thøc  Thë O2 vµ hót ®êm 3. §Æt ®­êng truyÒn tÜnh m¹ch trung ­¬ng  §o CVP  TruyÒn dÞch ph©n tö l­îng cao khi cã sèc  TruyÒn m¸u khi cã ch¶y mÊt m¸u  Dïng thuèc vËn m¹ch n©ng huyÕt ¸p 4. §iÒu trÞ toan chuyÓn hãa  TruyÒn Bicarbonate Natri  Läc m¸u 5. Thuèc gi¶i ®éc  Cobal + Chloride cã t¸c dông tèt ë chuét (Huj Zhang - China) 3 Bài giảng Chống độc  Neostiguine vµ 4-aminopyridine cã hiÖu qu¶ ë thë (Shopp RT Dechie ZW USA 1981)  Dimercaptosucimic acid (DMS) (Ding G -S, Liang Y-Y journal of Applied Toxicology, Vol 11-No 1) Tãm l¹i, Nereistoxin lµ thµnh phÇn trong thuèc trõ s©u Shachong dan, Shachongchuang, Netoxin, Vinetox, Dimátin, Panda. Nereistoxin lµ mét c hÊt cã ®éc tÝnh cao g©y tö vong cho ng­êi. Thuèc nµy cÇn ®­îc qu¶n lý chÆt chÏ, gi¸o dôc n©ng cao nhËn thøc cho ng­êi ®­îc sö dông. C¸c nhµ s¶n xuÊt cÇn thËn träng dù phßng ngé ®éc khi ®­a ra thÞ tr­êng qu¶ng c¸o sö dông c¸c lo¹i thuèc trõ s©u nµy. 4 Bài giảng Chống độc Ngé ®éc thuèc g©y nghiÖn ( Nhãm OPI, Heroin vµ morphin ) PGS. TS NguyÔn ThÞ Dô Khoa Chèng ®éc BV B¹ch Mai Thuèc g©y nghiÖn: thuèc phiÖn, codein, morphin vµ heroin rÊt dÔ g©y ngé ®éc cÊp khi xö dông, ®Æc biÖt ë nh÷ng ng­êi l¹m dông thuèc vµ phô thuéc thuèc. Cã thÓ tö vong do suy h« hÊp cÊp ( ngõng thë, phï phæi cÊp ) Mét sè dÉn chÊt opi lµ thuèc gi¶m ®au, gi¶m ho ( ®Æc biÖt lµ ho ra m¸u ) vµ cÇm Øa ch¶y, dïng dµi ngµy cã thÓ g©y nghiÖn. Ng­êi bÖnh thÌm thuèc, t×m mäi c¸ch ®Ó cã thuèc dïng. Cã thuèc l¹i dïng qu¸ liÒu sÏ bÞ ngé ®éc cÊp. Tiªm chÝch kh«ng v« khuÈn g©y nhiÔm HIV suy gi¶m miÔn dÞch, viªm néi t©m m¹c. §iÒu trÞ chñ yÕu ®¶m b¶o th«ng khÝ vµ thuèc gi¶m ®éc naloxon ( Narcan ). §iÒu trÞ cai nghiÖn ®­îc ®¶m b¶o an toµn nhÊt ë c¸c Trung t ©m Chèng ®éc. I. ChÈn ®o¸n ngé ®éc cÊp: 1) ChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh: TriÖu chøng ngé ®éc cÊp x¶y ra tõ 30 - 60 gi©y sau khi ®­a thuèc g©y nghiÖn trªn vµo c¬ thÓ, ng­êi bÖnh cã c¶m gi¸c “ kho¸i c¶m ”, “ ªm ®Òm ” ( ®i m©y vÒ giã ), sau ®ã ®i vµo h«n mª. C¸c dÊu hiÖu chñ yÕu: - Thë chËm dÇn råi ngõng thë, cã thÓ phï phæi cÊp, tÝm - MÊt ý thøc, ®ång tö co nhá, mÊt c¸c ph¶n x¹. - HuyÕt ¸p h¹, l¹nh do h¹ th©n nhiÖt Trªn bÖnh nh©n trÎ, cã vÕt tiªm trÝch hay nghi l¹m dông thuèc 2) ChÈn ®o¸n ph©n biÖt: - H«n mª do uèng thuèc ngñ vµ an thÇ n qu¸ liÒu. - H«n mª do h¹ ®­êng huyÕt, th­êng gÆp ë ng­êi tiÓu ®­êng dïng thuèc h¹ ®­êng m¸u qu¸ liÒu. II. Tai biÕn m¹ch n·o. Xö trÝ: 1) T¹i chç: - Thæi ng¹t 14 - 16 lÇn/1phót ( nÕu ngõng thë ) 1 Bài giảng Chống độc - Ðp tim ngoµi lång ngùc ( nÕu ngõng tim ) - Tiªm naloxon 0,4mg ( b¾p hay tÜ nh m¹ch ). Nh¾c l¹i sau mçi 5 phót. - NÕu bÖnh nh©n tØnh l¹i, thë ®­îc, kh«ng tÝm, ®ång tö 3 - 4mm th× th«i. - NÕu bÖnh nh©n tØnh, tù thë råi nhanh ®i vµo h«n mª l¹i, thë chËm, yÕu, tÝm, cho l¹i Naloxon vµ gäi xe cÊp cøu. - ThiÕt lËp mét ®­êng truyÒn tÜnh m¹ch 2) Trªn xe cÊp cøu: - Bãp bãng ambu 14 - 16l/phót, 30% oxy - HoÆc ®Æt èng néi khÝ qu¶n thë m¸y, nÕu bÖnh nh©n cã phï phæi cÊp, cho Lasix 40mg/TM. - TruyÒn dÞch - thuèc vËn m¹ch nÕu h¹ huyÕt ¸p. - Naloxone truyÒn TM 0,4mg/giê III. T¹i Khoa CÊp cøu vµ Chèng ®éc 1) NÕu bÖnh nh©n thë d­íi 10lÇn/phót, tÝm, h¹ HA, ®ång tö co: - Naloxon: 0,4 - 0,8mg TM. TrÎ em 0,2 - - 0,4mg TM N¨m phót sau kh«ng tØnh l¹i cã thÓ cho tiÕp lÇn 2 hay lÇn thø 10 cho ®Õn khi cã kÕt qu¶, gi¶m dÇn naloxon. - Naloxon tiÕp tôc truyÒn liªn tôc, duy tr× 0,4mg/g iê ë ng­êi lín vµ 0,01ng/kg 3 phót ë trÎ em. - §Õm nhÞp thë, theo dâi ý thøc, huyÕt ¸p vµ ®ång tö trong 10giê. - Th«ng khÝ nh©n t¹o: + Bãp bãng ambu víi FiO 2 50% + Thë m¸y kh«ng x©m nhËp nÕu cßn nhÞp tù thë. + §Æt èng néi khÝ qu¶n thë m¸y ( ®Æc biÖt khi phï ph æi cÊp ) trong kho¶ng tõ 1 giê ®Õn 10giê + TruyÒn dÞch n©ng HA ( cã thÓ dïng thªm thuèc vËn m¹ch ) 2) NÕu bÖnh nh©n thë > 10lÇn/phót: - Naloxon 0,4mg tiªm b¾p hay tÜnh m¹ch. - Thë O2 4lÝt/phót - TruyÒn dÞch ( glucose 5% ) - Theo dâi nhÞp thë, ý thøc vµ huyÕt ¸p 15ph/ lÇn. 2